Ο ορεινός οικισμός Αγιο Πνεύμα βρίσκεται 12χμ. βορειοανατολικά των Σερρών, ή 6χμ. βορειοανατολικά του Χρυσού, χτισμένο σε επτά λόφους και έχει 1.952 κατοίκους. Κτισμένος σε πευκόφυτη περιοχή, ο οικισμός προσφέρει πανοραμική θέα προς τον κάμπο των Σερρών.

Είναι από τα λίγα χωριά που διατηρεί τα στενοσόκακά του με τα όμορφα και γραφικά ξωκλήσια του, του Προφήτη Ηλία, του Αγίου Πνεύματος και του Τιμίου Σταυρού. Η τοποθεσία και το θαυμάσιο κλίμα του έκαναν πριν μερικά χρόνια τους Σερραίους να κλείνουν από την προηγούμενη για την επόμενη χρονιά δωμάτια για παραθέριση, στα μοναστήρια του Προφήτη Ηλία και του Αγίου Πνεύματος.

Έλαβε το όνομα Μονόσπιτο ή Μονοσπίτια κατά τη βυζαντινή εποχή – Βεζνίκο ή Βεζνίκοϊ δηλ. χωριό του ζυγού ακριβείας και σε ελεύθερη απόδοση «Δικαιοχώρι», κατά την τουρκική κατοχή – Μόνοικον, κατά την τριετία 1927-1930, και από τότε Άγιον Πνεύμα, από το ομώνυμο Μοναστήρι.

Καπνοχώρι μέχρι σήμερα με φθίνουσα παραγωγή.Το χωριό παρουσιάζει εντυπωσιακή διάρκεια ζωής από τα προϊστορικά ως τα υστεροβυζαντινά χρόνια, χάρη στη σπουδαία θέση του, συγκεντρώνει πολλά φυσικά πλεονεκτήματα, τόσο από γεωοικονομική όσο και από γεωστρατηγική άποψη. Τη μεγάλη ακμή μαρτυρούν επιγραφές αυτοκρατορικών χρόνων και τα πολυάριθμα αργυρά και χάλκινα νομίσματα διαφόρων αυτοκρατόρων : Μάρκου Αυρήλιου, Σεπτίμου Σεβήρου, Κλαύδιου του Β΄και του Κοινού των Μακεδόνων που βρέθηκαν στις τοποθεσίες «Γραντήσκος» και «Κούτρα», ή στα ρέματα που κυλούν τα νερά τους. Στα υστερορωμαϊκά χρόνια το χωριό οχυρώθηκε με Ακρόπολη. Ερείπια του ασβεστόχτιστου τείχους της είναι μέχρι σήμερα ορατά στην κορυφή του «Γραντήσκου», από όπου ελέγχει οπτικά μια έκταση πολλών χιλιομέτρων του σερραϊκού κάμπου.
Η πλειονότητα των κατοίκων του χωριού είναι Δαρνάκες. Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια που χαρακτηρίζουν τον οικισμό, το Αγιο Πνεύμα είναι γνωστό για το μοναστηριακό πλούτο της περιοχής. Ο σημερινός οικισμός είναι κτισμένος στην τοποθεσία προϊστορικού οικισμού, τα ευρήματα του οποίου χρονολογούνται από το 2500 π.Χ.
Στην ευρύτερη περιοχή του Αγίου Πνεύματος σώζονται τα ερειπωμένα χωριά Ράχωβα, Δράνοβο και Ζελί.

Καπνοχώρι μέχρι σήμερα με φθίνουσα παραγωγή.

Θρησκευτική πανήγυρις Τιμίου Σταυρού
Στις 14 Σεπτεμβρίου, ημέρα της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, τελείται στην ομώνυμη Μονή της κοινότητας Αγίου Πνεύματος θρησκευτική πανήγυρις.Θρησκευτική πανήγυρις Τιμίου Σταυρού

Στην ευρύτερη περιοχή του Αγίου Πνεύματος σώζονται τα ερειπωμένα χωριά Ράχωβα, Δράνοβο και Ζελί. Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια που χαρακτηρίζουν τον οικισμό, το Αγιο Πνεύμα είναι γνωστό για το μοναστηριακό πλούτο της περιοχής.

Ιερά Μονή Αγίου Πνεύματος

Στον περίβολο του μοναστηριού υπάρχουν τρεις ανάγλυφες βρύσες, δωρεές των κατοίκων του ομώνυμου οικισμού το 1866, το 1876 και το 1878.

Κτισμένη σε υψόμετρο 550μ. και σε απόσταση 2χμ. βόρεια από τον οικισμό στον οποίο και προσέδωσε το όνομα, η μονή ιδρύθηκε το 1857. Για άγνωστους λόγους ερημώθηκε και παρέμεινε εγκαταλελειμμένη μέχρι το 1891.

Η βρύση του 1866 φέρει ενσωματωμένη ρωμαϊκή ανάγλυφη στήλη, με αναπαράσταση Θρακιώτη καβαλάρη, τριών γυναικείων και δύο ανδρικών κεφαλών, καθώς και επιγραφή.
Τέλος, ο στενόμακρος, πέτρινος ναός του Αγίου Πνεύματος χρονολογείται από το 1865. Στο εσωτερικό του διακοσμείται από αγιογραφίες και φορητές εικόνες του 19ου αιώνα, με ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτη την εικονογραφία της Μέλλουσας Κρίσης που κοσμεί το νάρθηκα. Επίσης, κάτω από την Αγία Τράπεζα αναβλύζει πηγή.

Και για να θυμούνται οι παλιοί …